Οδική Ασφάλεια, ένα ζήτημα ζωής
Η οδική ασφάλεια είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα που απαιτεί διαρκή εγρήγορση σε όλα τα επίπεδα. Είναι ένα ζήτημα ζωής – σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν σήμερα την κύρια αιτία θανάτου παιδιών και νέων ηλικίας 5 έως 29 ετών σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα επόμενα βήματα, λοιπόν, που χαράσσει η ΕΕ προς την επίτευξη του «οράματος για μηδενικές απώλειες» είναι επιτακτικό καθήκον που μας αφορά όλους.
Οδική Ασφάλεια: πώς έχει η κατάσταση διεθνώς
1,35 εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο ανά τον κόσμο εξαιτίας τροχαίων ατυχημάτων, ενώ 20 με 50 εκατομμύρια τραυματίζονται. Περισσότεροι δε από τους μισούς θανάτους και τραυματισμούς στο οδικό δίκτυο αφορούν ευάλωτους χρήστες του δρόμου, όπως οι πεζοί, οι ποδηλάτες, οι μοτοσικλετιστές και οι συνεπιβάτες τους.
Οι θάνατοι και οι τραυματισμοί αυτοί επιφέρουν ανυπέρβλητο ανθρώπινο πόνο και κοινωνικό τίμημα και συνεπάγονται δυσβάσταχτα οικονομικά βάρη για τα θύματα και τις οικογένειές τους. Περαιτέρω, οι τραυματισμοί λόγω οδικών τροχαίων ατυχημάτων έχουν σοβαρές επιπτώσεις στις εθνικές οικονομίες, με το κόστος για τα κράτη να ανέρχεται περίπου στο 3% του ετήσιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος τους. Πρόκειται για δείκτες και στοιχεία που παρουσιάζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και μας εγκαλούν να εντείνουμε τις προσπάθειες μείωσης των οδικών τροχαίων ατυχημάτων, τόσο σε επίπεδο διεθνών οργανισμών, όσο και σε εγχώριο επίπεδο, με στοχοθέτηση και προτάσεις στην κατεύθυνση αυτή.
Οδική Ασφάλεια: πώς έχει η κατάσταση σε επίπεδο ΕΕ
Συγκριτικά με την κατάσταση διεθνώς, η Ευρώπη παρουσιάζει σχετικά ικανοποιητικές επιδόσεις χάρη στην αποφασιστική δράση που έχει αναληφθεί σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Ειδικότερα, από το 2001 έως και το 2010, ο αριθμός των θανάτων στους δρόμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης μειώθηκε κατά 43%. Σύμφωνα, ωστόσο, με στοιχεία που παρουσιάζονται στον επίσημο ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σταθεροποίηση στον αριθμό των θυμάτων από οδικά τροχαία ατυχήματα, με συνέπεια ο στόχος για 50% μείωση των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων από το 2010 έως το 2020 να μην έχει επιτευχθεί, όπως αποτυπώνεται στο παρακάτω διάγραμμα.
Source: CARE (EU road accidents database)
Οδική Ασφάλεια: πώς έχει η κατάσταση στην Ελλάδα
Παρά τη βελτίωση που παρουσιάζει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια αναφορικά με τη μείωση των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων, έχουμε απόσταση να διανύσουμε ακόμη, καθώς παραμένει ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ που κατέχουν υψηλή θέση ως προς τον σχετικό δείκτη θνησιμότητας.
Source: CARE (EU road accidents database)
Πιο συγκεκριμένα, παρά την εντυπωσιακή πρόοδο της χώρας στην οδική ασφάλεια από το 2010, με την ταχύτερη πτωτική τάση στην ΕΕ (45%), ο αριθμός των θυμάτων από τροχαία ατυχήματα στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλότερος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο: 65 θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκων το 2019.
Ποιες είναι όμως οι κυριότερες αιτίες; Από τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, προκύπτει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των οδικών τροχαίων ατυχημάτων συνδέεται με αίτια που αναφέρονται στους οδηγούς, ενώ καταμετρώνται ξεχωριστά ως αιτίες η υπερβολική ταχύτητα, η κίνηση στο αντίθετο ρεύμα, η απόσπαση προσοχής και η παραβίαση προτεραιότητας και σηματοδότη. Αναλυτικά για το 2019, η κατάσταση παρουσιάζεται στο γράφημα.
Επιπλέον, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2019, το 11% των θυμάτων σε οδικά τροχαία ατυχήματα (οδηγοί, επιβάτες ή πεζοί) ανήκαν στην ηλικιακή ομάδα 18-24 ετών, ενώ το 7,3% των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων έλαβαν χώρα σε αυτοκινητόδρομους της χώρας.
Οδική Ασφάλεια & Παιδιά
Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Οδικής Ασφάλειας (European Road Safety Observatory – ERSO) της ΕΕ, σε έκθεσή του το 2018 εστιάζοντας στην ασφάλεια των παιδιών, την ύψιστη ευθύνη διαρκείας και πυξίδα για κάθε ενέργεια όλων μας, υπογραμμίζει ότι το όφελος που προκύπτει από τη χρήση ζώνης ασφαλείας καθώς και από την ορθή χρήση του παιδικού καθίσματος, είναι τεράστιο. Παρουσιάζοντας έρευνα των Chaloupka-Risser (2014), επισημαίνει ότι μια σύγκρουση στα 50 χλμ./ώρα χωρίς παιδικό κάθισμα ασφαλείας μπορεί να αποβεί θανατηφόρα για τα παιδιά. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι τα παιδικά καθίσματα που τοποθετούνται αντίθετα στη φορά κίνησης του αυτοκινήτου έχει φανεί ότι μειώνουν τους τραυματισμούς σε ποσοστό 90-95%, ενώ τα καθίσματα παράλληλα στη φορά της κίνησης σε ποσοστό 60%. Η χρήση παιδικού καθίσματος ασφαλείας μειώνει τον κίνδυνο θανάτου στα βρέφη περίπου κατά 71%, ενώ στα μικρά παιδιά κατά 54%.
Επίσης, όπως προκύπτει στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Οδικής Ασφάλειας, τα τροχαία ατυχήματα είναι η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου στα παιδιά ηλικίας 5 – 14 ετών (ΠΟΥ, 2008). Στην Ευρώπη, το 2015, 654 παιδιά κάτω της ηλικίας των 15 ετών έχασαν τη ζωή τους σε οδικά ατυχήματα. Ο αριθμός των παιδιών που χάνουν τη ζωή τους ετησίως σε αυτοκινητιστικές συγκρούσεις έπεσε περίπου στο 50% μεταξύ του 2006 και του 2015 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ERSO Traffic Safety Basic Fact on Children, 2017). Και ενώ ο αριθμός των θανάτων σε παιδιά έχει μειωθεί σταδιακά αναλογικά με τους συνολικούς θανάτους, πράγμα που μπορεί να υποδεικνύει ότι η ασφάλεια έχει βελτιωθεί δραστικά, από την άλλη, ο πτωτικός ρυθμός γεννήσεων στην Ευρώπη αλλά και το γεγονός ότι τα παιδιά συνοδεύονται συχνότερα στον δρόμο ή κινούνται σπανιότερα χωρίς επίβλεψη, ίσως υποδηλώνουν μια διαφορετική εξήγηση.
Τρόποι μείωσης των τροχαίων ατυχημάτων
Ο δρόμος που έχουμε μπροστά μας για την επίτευξη του οράματος της ΕΕ για μηδενικές απώλειες είναι ανηφορικός, και απαιτεί την υιοθέτηση μιας προσέγγισης από πάνω προς τα κάτω και αντιστρόφως. Ειδικότερα, στο πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ για την οδική ασφάλεια 2021-2030, αποτυπώνονται συγκεκριμένα βήματα. Μεταξύ άλλων:
- Υποδομές – ασφαλές οδικό και παρόδιο δίκτυο. Εκτιμάται ότι οι οδικές υποδομές και οι παρόδιες περιοχές αποτελούν παράγοντες που ευθύνονται για πάνω από το 30% των συγκρούσεων. Η ολοκληρωμένη σχεδίαση και η κατάλληλη συντήρηση των οδικών αξόνων μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα τροχαίου ατυχήματος, ενώ οι «προστατευτικές» οδοί μπορούν να μειώσουν τη σοβαρότητα των ατυχημάτων που τελικά λαμβάνουν χώρα. Η συστηματική δε χαρτογράφηση των κινδύνων και η αξιολόγηση της ασφάλειας, με τη διενέργεια εκ των προτέρων αξιολογήσεων επιπλέον της εκ των υστέρων ανάλυσης των σημείων υψηλής συγκέντρωσης ατυχημάτων, αποτελούν χρήσιμα εργαλεία.
- Ασφαλή οχήματα. Οι καινοτομίες στην τεχνολογία οχημάτων μπορούν να συμβάλλουν τόσο στον μετριασμό της σοβαρότητας των συγκρούσεων όσο και στη μείωση της πιθανότητας σύγκρουσης, αφενός, με χαρακτηριστικά παθητικής ασφάλειας, όπως οι ζώνες ασφαλείας, οι αερόσακοι και η γενική αντοχή των οχημάτων σε σύγκρουση, τα οποία προστατεύουν τους επιβαίνοντες σε περίπτωση που η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη. Και αφετέρου, με χαρακτηριστικά ενεργητικής ασφάλειας, όπως το προηγμένο σύστημα πέδησης έκτακτης ανάγκης, το ευφυές σύστημα ελέγχου ταχύτητας, ο έλεγχος ευστάθειας και η προειδοποίηση απόκλισης από τη λωρίδα κυκλοφορίας, που δύνανται να αποτρέψουν τα ατυχήματα εξ ολοκλήρου.
- Ασφαλής χρήση του οδικού δικτύου. Ταχύτητα, οδήγηση χωρίς την επήρεια οινοπνεύματος και ναρκωτικών ουσιών, οδήγηση χωρίς απόσπαση προσοχής, χρήση ζώνης ασφαλείας και συστημάτων συγκράτησης παιδιών, χρήση προστατευτικού εξοπλισμού – ο ανθρώπινος παράγοντας είναι καθοριστικός. Η καθιέρωση συγκεκριμένων απαιτήσεων για τη χορήγηση άδειας οδήγησης, η στοχευμένη εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση του ευρέος κοινού που υποστηρίζονται από ισχυρά καθεστώτα συμμόρφωσης και επιβολής του νόμου, είναι ζητήματα καίριας σημασίας.
- Άμεση και αποτελεσματική επέμβαση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Όπως επισημαίνεται στο πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ για την οδική ασφάλεια 2021-2030, το 50% περίπου των θανάτων από τροχαία ατυχήματα σημειώνονται εντός διαστήματος μερικών λεπτών στον τόπο του ατυχήματος ή κατά τη διακομιδή και πριν από την άφιξη στο νοσοκομείο. Οι συνέπειες των τραυματισμών μειώνονται με την αποτελεσματική παροχή ιατρικής περίθαλψης μετά τη σύγκρουση, μεταξύ άλλων, με την άμεση διακομιδή στην κατάλληλη ιατρική μονάδα από ειδικευμένο προσωπικό.
- Σημαντικά οριζόντια ζητήματα που επηρεάζουν όλα τα παραπάνω είναι η επιβολή του νόμου και η κατάρτιση.
Η Αττική Οδός μεταφέρει το μήνυμα της Οδικής Ασφάλειας
Η «Αττική Οδός Α.Ε.» και η «Αττικές Διαδρομές Α.Ε.» από την πρώτη στιγμή λειτουργούν ως πρεσβευτές του μηνύματος της Οδικής Ασφάλειας, επιδιώκοντας να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην προώθηση της οδικής κουλτούρας. Για το σπουδαίο διακύβευμα της ουσιαστικής συμβολής στη μείωση των οδικών τροχαίων ατυχημάτων, οι Εταιρείες λαμβάνουν κάθε μέριμνα για την προστασία των οδηγών και των εργαζομένων που κινούνται στην Αττική Οδό, διαφυλάσσοντας την αρτιότητα και την άψογη συντήρηση της υποδομής και της διαχείρισης της κυκλοφορίας. Στο ίδιο πλαίσιο, η Αττική Οδός, αναπτύσσει σειρά πρωτοβουλιών και εκπαιδευτικών δράσεων προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη σε θέματα οδικής ασφάλειας, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα δεδομένα σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με τις αιτίες των ατυχημάτων, τις ευάλωτες ομάδες κ.ά.
Παράλληλα, δεδομένου ότι η παγκόσμια τάση σε ό,τι αφορά την οδική ασφάλεια κινείται προς την έρευνα συστημάτων προειδοποίησης του οδηγού ή ακόμη και αυτοματοποίησης της οδήγησης, με τον ανθρώπινο παράγοντα να παραμένει η κύρια αιτία πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων, οι Εταιρείες συμμετέχουν και σε ερευνητικά προγράμματα που έχουν στο επίκεντρο την έγκαιρη ενημέρωση των οδηγών ή και την αυτοματοποίηση της οδήγησης, με στόχο τη μείωση των ατυχημάτων που προκύπτουν από ανθρώπινη απροσεξία ή αμέλεια.
Για χρήσιμα στοιχεία και συμβουλές για βασικά θέματα οδικής ασφάλειας, μπορείτε να ανατρέξετε στη σχετική ενότητα, εδώ.
